Kaart (cartografie) - Novotsjerkassk (Novocherkassk)

Novotsjerk a ssk (Russisch: Новочеркасск) is een stad in de oblast Rostov in het zuiden van Rusland. De stad ligt op een heuvel, omringd door de uiterwaarden van de stepperivieren Toezlov en Aksaj, op ongeveer 1000 kilometer ten zuiden van Moskou en ongeveer 30 kilometer ten noordoosten van Rostov aan de Don. De stad telde 170.822 inwoners bij de volkstelling van 2002 tegen 187.973 bij de volkstelling van 1989. Hiermee vormt het de vierde stad van de oblast na Rostov aan de Don, Taganrog en Sjachty. Het is de oude hoofdstad van de Don-Kozakken en sinds 1993 ook van alle Kozakken wereldwijd.

Tegenwoordig staat het bekend als industriestad, vooral van grote locomotieven voor spoorlijnen in Rusland en de voormalige Sovjetlanden.

Novotsjerkassk ("Nieuw Tsjerkassk") werd gesticht op 18 mei (30 mei) 1805 door ataman Matvej Platov als het bestuurlijk centrum van de oblast Donlegioen en daarmee de hoofdstad van de Don-Kozakken. Deze lag daarvoor in Tsjerkassk (nu het dorpje Starotsjerkasskaja), maar die werd constant geïnundeerd door het water van de Don, waarop men in 1804 besloot de hoofdstad te verplaatsen naar een hoger gelegen punt. Op 31 december 1804 keurde tsaar Alexander I van Rusland het plan goed en werd begonnen met de bouwwerkzaamheden onder leiding van de Antwerpse ingenieur luitenant-generaal (die omstreeks 1780 in Russische dienst trad) Frans de Wollant, of met zijn "Russische" naam Frants Pavlovitsj de Vollan, op basis van de toenmalige Europese stedenbouwkundige normen: met grote brede ruimten, brede pleinen en avenues en bedekt met groene boulevards. De stad werd "Klein Parijs" gedoopt. De basis van de stad werd gevormd door de pleinen, elk waaraan zich een kerk bevond en vanwaaruit de straten zich radiaal verspreiden de stad in. Op 30 mei 1806 werd de stad officieel ingewijd als de hoofdstad van de Don-Kozakken.

De bouw van de stad vorderde slechts traag, vooral doordat de Kozakken onwillig waren om hun bewoonde plaatsen aan de Don op te geven en doordat de stad zich op 20 kilometer van de Don bevonden, waarmee ze zo sterk waren verbonden gedurende hun geschiedenis. Om die reden waren er in die tijd dan ook plannen om haar zijrivier, de Aksaj, te verdiepen en zelfs om de waterloop van de Don te veranderen, maar door geldgebrek kwam van deze plannen niets terecht. De status van de toekomstige hoofdstad bleef zo drie decennia onduidelijk en rond 1837 leek het erop dat niet Novotsjerkassk, maar de stanitsa Aksajskaja zou worden verkozen, daar deze ook op een hoogte was gelegen, maar dan op een die aan de Don grensde. In dat jaar kwam tsaar Nicolaas I echter poolshoogte nemen in zowel Novotsjerkassk als Aksajskaja en besloot bij terugkeer in Sint-Petersburg dat Novotsjerkassk toch de nieuwe hoofdstad zou worden, daar verplaatsing naar Aksajskaja nieuwe moeilijkheden met zich mee zou brengen en bovendien eigenlijk nutteloos was.

In de eerste helft van de 19e eeuw werd de stad puur als troepencentrum gebouwd met overheidsgebouwen, Gostiny Dvors, taveernen, wijnkelders, huizen voor generaals en de Russische adel, stadstuinen en dergelijke. De eerste industrieën verschenen in de jaren 50 van die eeuw, maar boden gedurende de hele eeuw werk aan niet meer dan 1000 van de ongeveer 20.000-koppige bevolking.

Ten tijde van de Russische Revolutie was de bevolking verdrievoudigd tot ongeveer 60.000 personen, waaronder meer dan 25.000 musketier-kozakken met hun gezinnen. Verder woonden er ongeveer 3.000 mensen van adellijke komaf en ongeveer 500 geestelijken. Handelaren en boeren woonden er vrijwel niet in die tijd. Door het grote aantal Kozakken vormde de stad ten tijde van de Russische Burgeroorlog een van de centra van de Witten en het toevluchtsoord voor velen die zich weigerden te onderwerpen aan het nieuwe bolsjewistische gezag. Door de toestroom van mensen groeide de stad in aantal tot ruim 100.000 personen. De kozakken onder leiding van ataman Aleksej Kaledin probeerden zich neutraal op te stellen nadat ze waren gescheiden van de gebieden in handen van de bolsjewieken door het uitroepen van de onafhankelijke Oblast Don, dat haar bestuur in Novotsjerkassk had. Maar onder het bestuur van Lavr Kornilov en generaal Michail Aleksejev werd in de stad echter het Vrijwilligersleger gevormd, dat het opnam tegen het Rode Leger. Hierdoor raakte de stad onderdeel van het strijdtoneel en kwam wisselend in handen van bolsjewieken en mensjewieken. Op 8 januari 1920 was het echter voorbij voor de weerstand van de Kozakken en kwam de stad stevig onder bolsjewistisch bestuur te staan en verloor haar status van hoofdstad van de Don-Kozakken.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam de stad opnieuw in de frontlinie te liggen. Tijdens Operatie Barbarossa maakte het Duitse Leger aanvankelijk zo'n snelle opmars, dat Stalin net als in andere steden in Europees Rusland besloot tot de evacuatie van het grootste deel van de bedrijven naar de oostzijde van de Oeral, alsook de stopzetting van lopende projecten, zoals de aanleg van een tramnetwerk in de stad. In de herfst van 1941 bleek de opmars echter toch tegen te vallen en trokken de Duitse legers zich op sommige plaatsen zelfs terug, waardoor de stad later dan gedacht, op 25 juli 1942 werd veroverd door de nazi's. Na de insluiting van de Duitse legers tijdens de Slag om Stalingrad werd begonnen met de herovering van de oblast Rostov en op 13 februari 1943 werd Novotsjerkassk weer bevrijd.

In juni 1962 vond een lokaal voedseloproer plaats, dat op bloedige wijze werd onderdrukt door de Sovjetautoriteiten met minstens 26 doden en honderden gewonden. Het is bekend geworden als het Bloedbad van Novotsjerkassk.

Van 5 tot 6 oktober 1991, vlak voor de val van de Sovjet-Unie, vond in Novotsjerkassk een grote bijeenkomst plaats van de Grote Kring van het Don-Kozakken-legioen, waarop werd bekrachtigd dat de stad het historische en hedendaagse centrum vormt van de vojsko. Van 17 tot 18 juli 1993 werd een bijeenkomst belegd door de Opperste Kring van de Kozakkentroepen van Rusland en het buitenland waarin Novotsjerkassk werd uitgeroepen tot Kozakkenhoofdstad van de wereld.